‘The Haunting’ ‘Midnight Mass’ ve ‘Midnight Club’ üzere ses getiren işlere imza atan Mike Flanagan’ın Escort Keçiören özgün üslubunu sınadığı ‘Usher Konutu’nun Çöküşü’ The Fall of the House of Usher Netflix’te erişime açıldı Edgar Allan Poe’nun birebir isimli hikayesinden uyarlanan ve kısımlarında müellifin birçok hikayesine göndermelerde bulunan Keçiören Escort imal günümüzde geçerken tüm aile üyelerini yitiren Roderick Usher’ın itiraflarına dayanıyor Diziyi ele almadan evvel konusunu aktarmakta fayda var
BİR KABAHAT İMPARATORLUĞUNUN DÜŞÜŞÜ
Roderick Bruce Greenwood ve Madeline Mary McDonell Ankara Escort Usher’ın sahibi oldukları Fortunato ilaç şirketi üretimi yapılan bir ağrı kesici yüzünden savcıları ve bilim insanlarını harekete geçirmiştir Opioidler sınıfında yer alan ve Ligodone ismini taşıyan bu ilaç ileri seviyede Escort Bayan bağımlılık yapmakta ölümlere yol açmaktadır O denli ki savlara nazaran son bir yılda ilaç kaynaklı mevt sayısı 50 bini bulmuştur Aile şirketin başındaki ikiz kardeşler ve Roderick’in altı evladı ile Keçiören Escort Bayan birlikte hukuksal bir savaşa hazırlanırken avukatları ise sadık ve karanlık bir tip olan Arthur Pym’dir Mark Hamill
Dizi tarihte geriye dönüşlerle ilerlerken iki hafta sonrasına gidildiğinde Roderick Usher’ı tüm evlatlarını yitirmiş bir hâlde buluruz Çocukluğunun geçtiği metruk meskende yıllanmış konyağını içerken geçmişin muhasebesi ve ailesinin hayaletleriyle cebelleşmektedir Vicdanını rahatlatmak için itiraf edeceğini belirtip savcı Dupin’i Carl Lumbly konağa çağırır Dupin kayıt aygıtını açtığında şirkete dair savların yanıtlanacağından emindir ama Roderick derinlere indikçe sarsıcı ve bir o derece ürkütücü tabirlerle karşılaşır Sanrılarla irkilen çektiği ızdırap gözlerinden okunan Roderick Usher bir hata imparatorluğunun uğradığı laneti anlatmaktadır
ORTA ÇAĞDAN GÜNÜMÜZE GOTİK ESİNTİLER
‘Usher Konutu’nun Çöküşü’ her ne kadar günümüzde geçse ve çağdaş bir bakış içerse dahi gotik özünden farklı tutulamaz Aslında dizinin kaynağı olan polisiye edebiyatın öncülerinden kabul edilen fantastik anlatının ustaları ortasında sayılan Poe da gotik üslubu ve bu üslupla örtüşen trajik ömrüyle ün yapmış bir muharrir Genç denebilecek bir yaşta tam da mecmuasını çıkarmaya hazırlandığı sıra apansızın ölen Edgar Poe sıkıntıyla geçen ömrünü eşsiz bir hayal gücüyle dengelemiş ve ortaya tuhaf hikayeler çıkarmış ‘Usher Konutu’nun Çöküşü’ de bu tuhaf hikayeler ortasında Daha evvel tanınan endişe sinemasının kıymetli direktörlerinden Roger Corman tarafından 1960’ta sinemaya çevrilen eser merkezindeki yıkım hissini her çağa taşıyabiliyor Varlıklı sicili bozuk bir ailenin çöküşünü anlatan hikaye siyasi ve ahlaki yeniliğini korumakta Soyu kan bağlarını aileyi feodal yapıdaki çürümeyi öne çıkaran gotik edebiyatta yıkım evresi kasvetli bir çerçevede ölüm kalım ikileminde ve cürüm ekseninde işlenirken uçsuz bucaksız Avrupa topraklarındaki siyasi hudutların görkemli şatolarda sürdürülen despotluğun kabahatle alakası irdelenir Bu bağ çoklukla kaba çizgilerle doğaüstü açıklamalarla bir nevi siyasi sorumluluktan kaçınarak kurulur Mantık çok açıktır Cürüm ve günah varsa ceza da vardır günahkar olan eninde sonunda yıkılır
Flanagan’ın uyarlaması gotik geleneği sürdürüyor diyebiliriz Zalimce yükselmiş bir imparatorluk birçok aileden kanın karıştığı bir soy ve elbette günahlar Bu günahların birebir vakitte zaaflar olduğu her zalim yükselişin zalim bir alçalışı olacağının hatırlatıldığı ‘Usher Konutu’nun Çöküşü’ bir servet bölüşüm tansiyonu olarak da okunabilir Esasen Flanagan’ın gotik tıbbın yıkımla ve adaletsiz bölüşümle özdeşleşmiş siyasi göndermelerini muvaffakiyetle yakaladığı yer burası Flanagan Poe’nun yapıtına temelde sadık kalmakla birlikte son yıllarda ‘Succession’ üzere örneklerde rastladığımız varlıklı aile imparatorluğu temasını kışkırtıcı bir tabanda işlemiş Doğrusu bu hal da Poevari bir mizah anlayışı barındırıyor ve bedel ödeten entrikaları salt ibret teşkil edecek kolaylıkta değil alaycı bir yaklaşımla ele alıyor
FLANAGAN’IN POE’SU YA DA ZAHMET PORNOGRAFİSİ
‘Usher Konutu’nun Çöküşü’ baştan sona ibret vesikası Yıllarca hakkında dava dahi açılamayan görünmez bir zırhla korunan aile siyasi ve hukuksal üstünlüğünü içindeki çürük meyve ile yitirmeye başlıyor Bir aile üyesinin federallerle iş birliğine gitmesi Usherlar’ı mahkeme önünde birinci kere zora düşürüyor Bu zorluk belirsizlik biçiminde kendisini gösteriyor Atılan kuşku tohumları çok geçmeden serpiliyor Hasebiyle birinci zahmetin de kuşku olduğunu söyleyebiliriz Kıskançlığın eşlik ettiği bu güçlü his ise kısa müddette berbatlığı çağırıyor Rekabet hırs ve karşı tarafın canını yakmak hedefiyle her türlü yolun denendiği bir zalimlik zahmete davetiye çıkarıyor Flanagan bu sıkıntıyı her iki jenerasyonda da hissettirmiş Baba Usher manen çözülürken oğlu Prospero Sauriyan Sapkota düzenlediği partide bir acı yağmura maruz kalarak madden de çözülüyor
Diğer evlatların da işledikleri günahlara nazaran cezalandırıldıkları görülmekte Camille Kate Siegel deneylerde kullanılan bir şempanzenin saldırısına uğruyor Leo Rahul Kohli musallat edilen bir kedi yüzünden çıldırıyor ve meskeninin terasından düşüyor yapay kalp çalışmaları yürüten Victorine T nia Miller birincinin katil oluyor akabinde cinnet geçirip hançeri tam göğsüne saplıyor Azrailleri ise Verna Carla Gugino isminde bir bayan Her şeyin değiştiği 1980 yılbaşında ikizler onunla bir barda tanışıyor Tüm bu ölümlerin kesişim noktası kibir hırs üzere açıkça kınanan motivasyonlardan kaynaklanmaları ve hücum intihar kaza üzere güçlü sonuçlarla ortaya çıkmaları
Flanagan yorumunda her bir hikaye varlıklı aile üyelerine nasıl dokunulacağının bir kullanım kılavuzu adeta Örneğin Prospero safahat düşkünlüğünün cezasını çekiyor Poe ya ilişkin ‘Kızıl Mevtin Maskesi’ isimli hikayeden esinlenilen bu kısımda umursamaz ömrün sonuçlarını izliyor dokunulmazlık sanrısının nasıl yerle bir olduğuna tanıklık ediyoruz Poe hikayesinde nasıl vebadan kaçanların buluştuğu baloyu bahis alıyorsa Flanagan da dizide genç Prospero yu yengesini ayartmaya kalkacak derecede baştan çıkmış tasvir ediyor ve cezalandırıyor
Benzer kontakları öbür kısımlarda de kurmak mümkün ‘Kara Kedi’ isimli kısımda Leo kıskançlığının kurbanı oluyor Özgün hikayede kahraman karısının Pluto ya olan düşkünlüğünü kıskanarak evvel kediyi akabinde karısını öldürürken Leo da dizide kendinden geçtiği bir akşam sevgilisinin kedisini öldürüyor sonrasında kendisini ‘Gammaz Yürek’ hikayesi ise diziye ustalıkla yedirilmiş Victorine nin yapay kalp çalışmasında ortak çalıştığı sevgilisi Ruiz i Paola Nunez öldürmesi ve bir vakit sonra meyyit vücuduna yerleştirdiği kalbin sesini duyarak delirmesi Flanagan ile Poe nun ahengini gözler önüne seriyor Direktör ünlü muharririn mevt takıntısını bilim takıntısıyla örtüştürüp çağdaş bir kıymetlendirme sunuyor
Tüm öykücüklerde gotik alt cinsteki temel ögeler karşımıza çıkıyor Yönetilemeyen gücün çözülüşü ve gemlenmeyen dileğin mevte ulanması Flanagan da şehveti ızdıraba dönüştüren Poe nun izini sürerek bir cins zahmet pornografisi izletiyor seyirciye Ruhen ve fiziken zahmet çeken kahramanlarımız temel erekleri ölümsüzlüğün çok uzağında perişan bir hâlde bulunuyorlar zayıf düşüyor ve yok oluyorlar
KAPİTALİZM ELEŞTİRİSİ
‘Usher Konutu’nun Çöküşü’ her kısmı Poe’nun farklı bir hikayesinden türetildiği için uzun mühlet doyurucu bir biçimde ilerliyor Netflix’te alıştığımız üzere bir sonraki kısma geçme iştahı duyulmuyor Fakat finale gerçek heyecan artıyor ve direktörün nasıl bir tahlile varacağını merak ediyoruz Flanagan anlatılarında alt metni önemseyen yanı sıra diyaloglara ihtimam gösteren bir direktör Doğaüstüyle alakasını çağdaş dünyanın açmazlarını aydınlatıcı bir düzlemde yürütüyor güçlü bildiriler veriyor Bazen de karakterlerini o denli bir konuşturuyor ki şaşıp kalıyoruz ‘Midnight Mass’te Erin ile Riley’in mevt üzerine etkileyici hatta şiirsel diyaloglarını örnek verebiliriz Alışılmış bu üslup uyarlanan yapıtların edebi gücüyle birleşince konuşkan bir anlatı çıkmış ortaya Sona yaklaşıldıkça kahramanlarımız acılarını şiirle tanım etmeye koyuluyor Poe’nun dizeleri sahnedeki duyguyu betimlerken seyirciyi de gotik atmosferin içine çekiyor Bir çeşit duygusal tuzak olarak nitelendirmeliyiz Finale yanlışsız dizelere kuzgun üzere semboller de eşlik ediyor
Yoğunluğu artıran bir öteki öge ise siyasi telaffuzlara başvurulması Gotik nasıl çağının siyasal gelişmelerinden etkileniyorsa Flanagan’ın uyarlaması da siyasi bir duruş sergilemekten sakınmıyor Burada dikkat cazibeli bir nokta ise hastalığı münasebetiyle anlatı boyunca sanrılar gören Roderick’in ve yapay şuur üzerinde çalışan bilişim dahisi ikizi Madeline’in kapitalizm tenkidinin hiçbir karşılık bulmaması Bilhassa Madeline’in sisteme tenkitleri daima hezeyanlara kapılan bunaltıcı dilekler duyan ikilinin son pişmanlığı ve itirafları yanında anlamsız kalıyor Biz bunları yaptık fakat insanlık da buna teşneydi tadında savunması tekrar tüketim toplumuna dönük tenkitler kayda paha ancak mazeret sayılmaz Doğrusu Madeline’in uzun sayılabilecek savunmasını ve karşı suçlamasını boşa düşüren şahsen Verna oluyor Verna berbatlığın avukatlığına soyunmuş Arthur Pym’e söylenmesi gerekenleri bir çırpıda söylüyor burjuvazinin haz düşkünlüğünden dem vuruyor
GÖRSEL ZENGİNLİK VE OYUNCULUK ÜZERİNE
‘Usher Evi nin Çöküşü’ görsel istikametten güçlü denemeler içermekte Bilhassa doğaüstü sahnelerde abartıya kaçılmamış tekrar kanlı sahnelerde ölçülü bir makyaj kullanıma gidilmiş Bu üslup dizideki gotik nazaran istikrarını kurmaya ve ana temanın esirgenmesine böylelikle siyasi art planının çalışmasına hizmet etmiş Yanı sıra çarpıcı vefatlar çeşidin meraklılarını da memnun edecek cinsten Her bir mevt fantezi yüklü ve adaletin yerine geldiğine dair kuşkuya yer bırakmayacak cinsten Vefatlar yer aldıkları kısımların hislerini ve tempolarını da belirliyor
Dizide oyunculukların hakkını teslim etmeli Kolektif bir dehşet hâli sessiz ve derinden paylaşılıyor Kimse rolünden fazlasına yeltenmiyor senaryodaki dağılım hayli başarılı Kağıt üstündeki hassasiyeti pratiğe taşıyan ise Flanagan ın yıllardır kendi oyuncu takımıyla çalışması Dizideki birçok isim birkaç Flanagan dizisinde uzunluk göstermiş Cinli perili konaklarda çıkışsız yerlerde çalışa çalışa birbirine alışmış oyuncular aile olmuşlar adeta Alışılmış bu tabloyu Mary McDonnell ve Bruce Greenwood üzere deneyimli oyuncular tamamlıyor
**
‘Usher Evi nin Çöküşü’ usta edebiyatçı Poe ya bir hürmet duruşunun ötesinde seyirciye fantastik bir seçki ve keyifli saatler sunuyor Bu bakımdan dizinin yalnız korkuseverlere veyahut Flanagan hayranlarına değil ortalama seyirciye de seslendiğini not düşelim Flanagan ın muvaffakiyetinde ise tanınan gerece yönelik sezgisi hüneri yatmakta Usher Konutu çökse de direktörün yükselişi sürüyor
