Şili’de sosyalist önder Salvador Allende yi devirip on binlerce insanın vefatına yol açan askerî darbenin Escort Yakacık 50 yıldönümü 11 Eylül’de geçildi ve Netflix’in faşist diktatör Augusto Pinochet’yi 250 yaşını geride bırakmış bir vampir olarak resmeden sineması El Conde Kont 15 Eylül’de erişime açıldı
Pablo Larrain’in yönettiği Atalar escort senaryosunu Guillermo Calderón ile birlikte yazdığı sinemada kontu Jaime Vadell canlandırıyor Şili siyasi tarihini endişe ve güldürü ögeleriyle harmanlayan karanlık atmosferiyle öne çıkan sineması değerlendirmeden önce konusunu aktaralım
BİR KARŞI Kadıköy escort bayan DEVRİMCİNİN İKİ BUÇUK ASRI
Doğum ismiyle Claude Pinochet Jaime Vadell tarih boyunca ihtilalleri bastırmayı kendine görev edinmiş Fransız ihtilalinden beri kılıç sallayan vampir bir generaldir Son safhada Şili’de işler yolunda gitmemiş ön binlerce sosyalistin mevti takdirle karşılanmak yerine bir de hırsızlıkla suçlanmıştır Bunu yediremeyen artık yaşlandığını hisseden Kont ölmeye karar verir avlanmaktan kan emmekten vazgeçer hatta beş çocuğunu yaşadığı çiftlik meskeninde ağırlayıp servetini dağıtmanın planlarını yapar Ta ki bir rahibe Carmencita Paula Luchsinger aklını çelene dek Çocukları tarafından tutulan bu bayan tıpkı vakitte âlâ bir muhasebecidir Vicdanı ve matematiği düzgün bilir Ayartır sorgular azap olur Asıl niyeti ise generali yok etmektir
KARA GÜLDÜRÜ ENDİŞE VE ALEGORİ TİPİNE BEREKET
Kont u değerlendirmeye tipinden girişelim Siyah beyaz çekilen sineması bir kara mizah örneği olarak değerlendirilebiliriz lakin güldürü tarafının baskın olmadığını hikayenin kendisinin gülünç kaçtığını vurgulamak gerekiyor Sinema öncelikle yaratıcı bir fikir üzerine heyeti Pinochet’yi vampir tasvir edip dahası ideolojik bir art planla tarih uzunluğu karşı devrimci bir karikatüre dönüştürerek gerçeklerle bağın tamamıyla koparılmadığı fakat öznenin karton kılındığı bu yaklaşım için beğenilen diyebiliriz Halbuki Larrain’in sineması bununla hudutlu kalmıyor ve vampirlik problemini derinleştiriyor Yolsuzluk tartışmaları ekseninde siyasi bir vampir imajı çizen general tam tekmil bir halk düşmanı portresi sunuyor Bu kaidelerde sinemanın tipi siyasi bir taşlamaya ve alegoriye dönüşüyor Siyah beyaz çekimler de alegorik anlatımı çarpıcı bir hâle getiriyor Buna rağmen Kont kolay adlandıramayacağımız bir imal Fantastik olay örgüsü ve klasik dehşet motiflerinden beslenen hikayesi ile korkutmayı da başaran sinema dehşet sınıfına sokulabilir Özcesi güldürü dehşet kara mizah ve siyasi taşlama üzere birçok ana ve alt cinse dâhil edebileceğimiz anlatısıyla Kont meczup dolu bir sinema Dikkat alımlı taraf ise tipler ortasında dayanılmaz bir ahenk yakalaması Bunda da birazdan değineceğimiz atmosfer rol oynuyor Sis çökmüş çiftlikte mikserlerde öğütülen kalpler pek komik durmazken meskenin metruk kısımları ürkütmeyi lakin birebir vakitte bir siyasi enkazı anıştırmayı başarıyor Kont kendi gerçekliğini inşa ederken fantastik taraflarını da seyirciye geçirmekte
DÖŞEMELER GÖÇMÜŞ KOLTUKLAR LİME LİME
Kont güçlü bir havaya sahip Gerek hikayesi gerek yerleri ile bu havayı durmaksızın kışkırtıyor Karakterler de atmosferle çelişmeyip bilakis ruhsal salınımlarıyla yavaş yavaş çöken tekinsizliği karşılıyorlar Larrain kartlarını birebir anda oynamamış ve sinemanın yerini ürpertici resmetmek yerine rahatsız edicilikle sonlandırmış Bu rahatsız edici ortam seyirciyi kuşattığında ise tansiyonu artırmayı yeğlemiş Kontun çiftliği ana karadan uzakta ulaşımın sallarla sağlandığı bir adada yer alıyor Vakit zaman avlanmak için başşehir Santiago ya gittiğini gökdelenler ortasından süzüldüğünü görüyoruz Kentle kontrast oluşturan bu yerde ise devasa bir giyotin selamlıyor konukları Hayvan başlarının kesildiği bu alet ve sık sık anılan Marie Antoinette Pinochet nin siyasi macerasının da başladığı Fransız Devrimi ni akla getirirken vefatın soğuk aracı olarak dikkat çekiyor
Evde yıllar içinde rastgele bir tadilata gidilmemiş Döşemeler göçmüş koltuklar lime lime olmuş sıvalar dökülmüş Çiftlik meskeni siyah beyaz tablonun orta rengi âdeta Sis perdesinin ortasında siyah renkte dev bir giyotin beliriyor konutta ise karanlık bir hayatın gri tonları seziliyor Köhne bir zihniyete köhne bir tertibe yakışır bir ev Atmosferi perçinleyen öge ise on binlerce kalbin soğuk hava depolarında saklandığı labirente benzeyen ahırdan bozma yapı Yıllarca can almış Beyaz Rus kökenli uşak Fyodor Alfredo Castro ve Pinochet bu kısımda gezindiğinde vakit güya duruyor
ŞİİRSEL SÜRPRİZLE
Kont’un seyirciye sürprizleri bitmiyor Zekice tasarlanan vampir diktatör kompozisyonu sinemada çeşitler ortası fırtına estirirken bir müddet sonra rahibe Carmencita generalin servetini bir dedektif titizliğinde eşelemeye başlıyor Çiftliğe sinen hata kokusuna geçmişte cürüm işlenerek erişilmiş bir servetin kokuşmuşluğu eşlik ediyor Bu çılgın fakat tıpkı ölçüde mide bulandırıcı ortamı dolaplarda koruma edilen devrimci kalpleri tamamlıyor Larrain fırçasını sakınmadan çizdiği bu yozlaşmış tabloyu ortaya sıkıştırdığı şiirsel sekanslarla farklı bir düzleme taşıyor İç yerlerde tansiyonu giderek yükselten direktör Carmencita’nın vampir olduktan sonra birinci uçuş denemesini muazzam bir kıvraklıkla yorumlamış Genç rahibe saflığın ve berbatlığa karşı savaşın sembolüyken Kont tarafından ısırılıyor ve kan emici tarafa geçiyor Ancak direktör bayanın vampir tabiatını bu tarafıyla değil uçabilmesiyle betimliyor Carmencita havada süzülürken Kont onu izliyor Bu sahne rahibenin bir yaprak edasıyla savruluşunu ve özgürleşme tabirini yansıtırken Kont’un mimikleri üzerinden karadaki sonuçları da gözler önüne seriyor Kont’un hisleri daima değişiyor Direktör bu kısmı epey başarılı aktarmış
Bir öbür şiirsel sahne de finale saklanmış Gölde geçen bu sahnede Baba meskenini yağmalayan evlatlar iki tekneye yükledikleri antika eşyayla ve başlarında antika düşüncelerle dönerlerken öbür bir teknede seyahat eden rahibelere rastlıyorlar Sessiz sedasız gerçekleşen bu müsabaka sinemada baştan sona işlenen iyi kötü çabasını hınzırca ortaya koyuyor Gerçek hayatın şeytanları ile dinî ömrün saf temsilcileri birbirlerine değip dolaşmadan kendi yollarına gidiyorlar
BERGMAN’DAN TARR’A SİYAH BEYAZ LEZZET VE MANEVÎ HESAPLAŞMALAR
Kont tahminen tezli olacak bıraktığı tatla ancak Ingmar Bergman’ın yabanıl yer tercihlerini ve Bela Tarr sinemalarında karşımıza çıkan ve yalının kaosu biçiminde de söz edebileceğimiz atmosferi hatırlatıyor Bergman 1950’lerde ve 60’larda çektiği Yaban Çilekleri Yedinci Mühür Kurtların Saati ve Persona üzere başyapıtlarında insanın beşerle hesaplaşmasına doğayı şahit kılmıştı İnsan kendisiyle baş başa kaldığında saldırganlaşıyor veyahut uysallaşıyordu Kont’un yırtıcı evlatları da sinemada her ne kadar sivrilmeseler dahi insanın tabiatını dışa vuruyorlar Açgözlü sinsi ve benciller
Finaldeki hesaplaşma da Bergman’ın üslubunu çağrıştırıyor Kont’un annesi çıkageliyor ki bu bayan da dünya siyasetine taraf veren ve Demir Leydi lakabıyla tanınan Margaret Thatcher’dan oburu değil ve son perdede kontun hayatındaki bütün bayanlar tıpkı sahnede toplanıyor Anne Margaret Stella Gonet sevgilisi Carmencita ve Fyodor tarafından ısırılıp vampir yapılan karısı Lucia Gloria Münchmeyer Herkes silahını hazırlıyor Çocuklar da bu dört vampiri öldürmek için planlar yapıyor Vampirler kendi ortalarında savaşırken kıyasıya bir vampir avı başlıyor Daha doğrusu bir vampir iç savaşı Direktör bu çatışmayı ustalıkla yansıtmış
Filmdeki gri ve sisli çekimlerse arayışla varoluşu çöküşle yükselişi sentezleyen direktörlerden Tarr’ın sinemalarını çağrıştırmakta Semboller dahi o yeri parçalayıp çıkmak için can atıyor Öylesine kasvetli ve aslında beşere has bir ömür alanı tasviri Çiftlik ve bu şiirsel uçuşlar mananın peşinde koşanlar farklı emeller etrafında toplanan tüm bu beşerler Tarr sinemalarından fırlamış gibiler Elbet sinema öbür seyircilerde öbür direktörlerin sinemasından hisler uyandıracaktır
**
Şili’de darbenin ellinci yılına bir çentik atan Kont kolay tanımlanamayacak bir sinema Siyasi göndermeleri politik berbatlığı fantastik bir anlatımla ete kemiğe bürümesi başarılı oyunculukları masumiyete dair çıkarsamaları ve elbette atmosferiyle yılın sürprizi Hırsızlar ve cellatlar ise hâlâ iş başında
