İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana dünyanın rezerv para ünitesi olan ABD doları’nın tahtı sallanıyor mu Beylikdüzü Escort
Doların ülkelerin döviz rezervi global ticaret ve dünya çapında döviz süreçlerindeki hissesi hala en yükseği Evet gerilemeler var ve Çin Yuanı bilhassa petrol süreçlerinde olmak üzere global ticarette hissesini süratle Beylikdüzü Escort Bayan artırıyor
Rakamlara bakacak olursak global döviz rezervlerinde doların hissesi bu yılın ikinci çeyreğinde yüzde 58 9 oldu Dünyadaki döviz süreçlerinde doların yüzde 88 üzere bir hissesi var Global mal ticaretinin Esenyurt Escort yaklaşık yarısı da dolar üzerinden yapılıyor
Ancak çok kıymetli bir trend var tüm bu oranlarda düşüş var Örneğin global rezervlerde doların 1999’da yüzde 71 olan hissesi 12 puan düşmüş durumda 2012’de ise yüzde 61 5’ti Ülkelerin rezervlerinde altına ve Çin Yuanı’na kayış var
PETRODOLAR SİSTEMİNİN HAKİMİYETİNİ YİTİRMEYE BAŞLAMASI KISMI BİR DOLARSIZLAŞMA
Çünkü Çin Ukrayna savaşıyla birlikte bilhassa petrol ithalatını yuan üzerinden gerçekleştirme eğilimini hızlandırarak sürdürüyor Doların bilhassa petrol piyasalarındaki aktifliği son vakitlerde süratle azalıyor
Petrodolar sisteminin hakimiyetini yitirmeye başlaması kısmi bir dolarsızlaşma manasına geliyor Yatırım bankası JP Morgan’ın araştırmasına nazaran artık daha fazla petrolün Çin Yuanı üzere dolar dışı para üniteleriyle süreç görmesinden ötürü doların gücü ile petrol fiyatları ortasındaki korelasyon zayıfladı
JP Morgan’a nazaran global petrol fiyatlarının ana itici güçlerinden biri olan dolar bir vakitler güçlü olan tesirini kaybediyor üzere görünüyor
BRICS TE ÜÇ BÜYÜK PETROL DEVİNİN BİR ORTAYA GELMESİ PETRODOLAR IN SONUNU GETİRİR Mİ
Ağustos sonunda BRICS e Körfez bölgesinden üç büyük petrol üreticisi Suudi Arabistan Birleşik Arap Emirlikleri ve İran ın katılması petrodolar sistemi için büyük bir ihtar oldu
Böylece dünyanın en değerli güç harika güçlerinden üçü Rusya İran ve Suudi Arabistan bir ortaya geldi Rusya ve Suudi Arabistan tek başına dünya petrol üretiminin dörtte birini karşılıyor Rusya ve İran dünyanın birinci ve ikinci büyük doğalgaz rezervlerine sahip
Suudi Arabistan ve BAE üzere onlarca yıldır ABD’nin yakın müttefiki olan ülkelerin artık Washington’un yeminli düşmanları olarak gördüğü Çin ve Rusya ile dış alakalarını çeşitlendirebilmesi ve ABD ve AB’nin çok yaptırımlarının yükü altındaki İran’ın hem Moskova hem de Pekin ile stratejik iştirake sahip olması kıymetli gelişmeler
Bu güç zengini ülkeler dolar dışı para üniteleri üzerinden petrol ticaretine de ziyadesiyle açık davranıyorlar Bilhassa petrol ticaretinde Çin Yuanı ve başka ulusal para ünitelerinin kullanımı artık global ölçekte büyüyen bir gerçeklik haline geldi
Soru şu Global iktisattaki dolarsızlaşma süreci BRICS’teki genişlemeyle daha da ilerleyebilir mi
YUAN ÇİN İN GLOBAL İKTİSATTAKİ HİSSESİ ÖLÇÜSÜNDE HİSSE SAHİBİ DEĞİL
Bir de şu var yıllardır Çin inanılmaz bir yükselişte ve global iktisatta ABD’nin hissesi düşüyor Global mal ve hizmet üretiminde 1980’de yüzde 32 olan ABD’nin hissesi 2020’de yüzde 24’e indi Birebir devirde global ticaretteki hissesi da yüzde 14’ten yüzde 11’e indi
Dünyanın ikinci büyük iktisadı satın alma gücü paritesine nazaran birinci ve dünyanın en büyük mal ihracatı yapan ülkesi olan Çin’in global ticareti domine ettiğini ve global mal ihracatındaki hissesinin yüzde 14 4 olduğunu düşündüğümüzde doların global ticarette hissesinin düşmesi Çin Yuanı’nın daha büyük bir hisse sahibi olması olağan karşılanabilir
Bu yılın birinci çeyreğinde Çin’in hudut komşuları ile ticaretinde yuanın hissesi birinci sefer doları geçti Yuanın hudut ticaretindeki hissesi yüzde 49’a ulaşırken bunun başta gelen nedeni bilhassa Rusya ile yuan temelli ticaretin harikulade artması oldu
Ancak global ticaret ve döviz süreçlerinde yuanın hissesi o kadar yüksek değil Haziran ayında global Swift süreçlerinde doların hissesi yüzde 42 iken yuan yüzde 2 8 ile Euro Sterlin ve Japon Yeni’nden sonra beşinci oldu
PETRODOLAR SİSTEMİNİN ÖNCÜLÜĞÜNÜ KİSSİNGER VE KRAL FAYSAL YAPTI
Petrodolar sisteminin giderek zayıflaması global rezerv para doların hakimiyeti ve ABD hegemonyası için çok değerli olumsuz gelişmeler
Bu yazıya petrodolar sistemini anlatarak devam edelim gelecek yazıda yüklü olarak hangi ülkelerin ticarette yüklü olarak Çin Yuanı’nı kullanarak doların hakimiyetini nasıl zedelediğini inceleriz
Başkan Nixon 1971’de doların altına dönüştürülebilir olmasını geçici olarak askıya aldı Bretton Woods sistemi sona erdi ve doların altınla olan son bağı da koparıldı Ülkeler milletlerarası ticaret için dolar depolamayı bırakabilirlerdi Lakin petrol üreticisi ülkeler süratle kıymet kaybeden dolar yerine altınla ödeme talep etmeye başladı
Bunun üzerine ABD yeni bir plan hazırladı Müttefiki olarak Suudi Arabistan ı seçti Bu muahede petrodolar sistemi olarak bilinmeye başlandı
Petrodolar sistemi petrolle ilgili milletlerarası süreçlerin birçoklarının dolar cinsinden yapıldığı ekonomik bir sistem ve maksadı dolara olan talebi artırmak diyebiliriz Böylelikle ABD’nin para ünitesinin gücü yoluyla siyasi ve ekonomik nüfuzunu genişletmesine imkan sağlanmış oluyor
Sistemin öncülüğünü periyodun ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ve Suudi Arabistan Hükümdarı Faysal bin Abdulaziz Al Saud yaptı
PETRODOLAR MUTABAKATININ DOLARIN HAKİMİYETİNİ GARANTİLEYEN ÜÇ MADDESİ
Geniş petrol rezervleri ve global petrol pazarındaki hakim pozisyonu nedeniyle özel olarak seçilen Suudi Arabistan ile yapılan muahede şöyleydi
1 Suudi krallığı tüm petrol süreçlerinin sırf ABD Doları cinsinden gerçekleşmesini sağlamak için OPEC’teki hakim pozisyonunu kullanacak
2 Krallık yıllık petrol gelirinden yüz milyarlarca dolarını ABD Hazine tahvillerine aktaracak Bu ABD’nin daha fazla borçlanmasına ve daha evvel hayal bile edilemeyen bütçe açıklarını finanse etmesine imkan sağlayacak
3 Petrol fiyatının ABD tarafından kabul edilebilir hudutlar içinde olması garanti altına alınacak ve yeni bir petrol ambargosu olmayacak
Özünde petrodolar sistemi ABD’nin Suud Hanedanı’nın hayatta kalmasını garanti altına alacağı bir mutabakattı
Bu sistem ülkelere doları tutmak ve kullanmak için diğer bir zorlayıcı neden daha verdi Ve doların dünyanın en büyük rezerv para ünitesi olarak eşsiz statüsünü korudu
DOLAR AMERİKAN ESERLERİYLE İLGİSİ OLMAYAN TRİLYONLARCA DOLARLIK SÜREÇTE KULLANILIYOR
Malumunuz petrol eşsiz bir jeopolitik güç ve dünyanın en büyük ve en stratejik emtiası Birebir vakitte global petrol piyasalarının yıllık hacmi altın piyasasının on katı
Tüm ülkelerin petrole muhtaçlığı var Şu örneği verelim Türkiye Kuveyt’ten petrol almak istiyorsa evvel petrolün parasını ödemek için döviz piyasasından doları satın alması gerekiyor Bu da ABD Doları için devasa bir yapay pazar yaratıyor
Dolar yalnızca bir aracı ve Amerikan eserleri yahut hizmetleriyle hiçbir ilgisi olmayan trilyonlarca dolarlık sayısız süreçte kullanılıyor
ABD PETRODOLAR SİSTEMİ SAYESİNDE FİNANSE EDEMEYECEĞİ DEV AÇIKLARI FİNANSE EDEBİLİYOR
Ayrıca petrol piyasası çok büyük olduğundan milletlerarası ticaret için bir referans vazifesi görüyor Yani ülkeler esasen petrol için dolar kullandığından ötürü doları öteki ticaret süreçlerinde de kullanıyorlar
Bu ABD’ye eşsiz bir ekonomik ve jeopolitik güç veriyor
Sonuçta petrodolar ABD dolarının satın alma gücünü artırıyor Sistem ayrıyeten dolar ve ABD Hazine tahvilleri için daha derin ve daha likit bir piyasa yaratılmasına yardımcı oluyor Tıpkı vakitte ABD’nin faiz oranlarını yapay olarak düşük tutmasına da yardımcı oluyor Böylelikle ABD hükümeti aksi halde finanse edemeyeceği devasa açıkları finanse edebiliyor
PETRODOLAR SİSTEMİNE MEYDAN OKUYAN ÖNDERLER ÖLDÜRÜLDÜ
Bir de şu var Yakın tarihte petrodolar sistemine meydan okuyan dünya önderleri sonunda öldürüldü
Örnek Saddam Hüseyin ve Muammer Kaddafi İkisi de Irak ve Libya üzere büyük petrol üreticisi olan ülkelerin önderiydi ABD’nin askeri müdahaleleri ile tartışmalı bir halde öldürüldü
Çünkü ürettikleri petrolü ABD doları dışında bir kıymetle satmaya çalıştılar velhasıl petrodolar sistemine meydan okudular
Tabii ki ABD’nin Saddam ve Kaddafi’yi devirmesine münasebet olarak bu meydan okumalar gösterilmedi Irak a hücumun münasebeti kimyasal silahlardı ve asla bulunamadılar Lakin bunun sorumlusu olarak gösterilen Saddam Hüseyin naklen yayınla idam edildi
Ancak şu anda apayrı bir dünyada yaşıyoruz Rusya ve Çin ve başka üretici ülkelerin petrodolar sistemini sarsması diğer bir dinamik oluşturuyor
Rusya ve Çin büyük ekonomiler olduğu üzere ABD ile rekabet edebilecek kadar gelişmiş nükleer cephaneliğe sahip ülkeler Bu nedenle ABD petrodolar sistemine darbe vurmak gayesindeki Rusya ve Çin ile direkt askeri çatışmaya girmek istemiyor
2022 DÜNYA FİNANS TARİHİNDE ÇOK KIYMETLİ BİR YILDI
Tüm bu tarihi geri planın ışığında 2022 yılı dünya finans tarihinde değerli bir yıl oldu Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaşla birlikte petrodolar sisteminin çöküşünün başlangıcına şahit olundu 2023 yılında bu eğilim artarak devam etti BRICS e büyük petrol üreticilerinin katılmasıyla gelişmelerin ne istikamete gideceğini göreceğiz
Artık Rusya ile Çin ticaretlerinin büyük kısmını yuan ile yapıyor Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanlığı nın son verisine nazaran Rusya Çin ile olan ticaretinin yüzde 75’ini Çin Yuanı kullanarak yapıyor Ayrıyeten öbür ülkelerle olan ticaret süreçlerinin yüzde 25’ini karşılamak için de yuan kullanılıyor
Rusya Suudi Arabistan ı geride bırakarak Çin in büyük petrol tedarikçisi oldu Yılın birinci yarısında 52 6 milyon ton değeri 28 milyar dolar petrol sattı ve ödemelerin büyük kısmı yuan ile gerçekleşti
YUNANİSTAN DA SYRIZA NIN LİDERLİK KOLTUĞUNA ESKİ BİR GOLDMAN SACHS İŞLEMCİSİ PARAŞÜTLE OTURUVERDİ
Komşu Yunanistan’da değişik gelişmeler oldu Geçen hafta sonu bir denizcilik şirketinin CEO’su ve eski Goldman Sachs trader’ı Stefanos Kasselakis ana muhalefet partisi sosyalist Syriza’nın başkanı Alexis Çipras’ın yerine seçildi
Kasselakis 133 bin 600 parti üyesinin yaklaşık yüzde 57’sinin oyunu aldı rakibi Syriza’nın eski çalışma bakanı Efi Ahçıoğlu idi Çipras Mayıs ayındaki seçim başarısızlığı üzerine başkanlıktan istifa ederken halefinin Efi Ahçıoğlu olduğunu söylemişti
Ancak birkaç ay öncesine kadar ABD’de yaşayan hiçbir politik deneyimi ve 2023’ten evvel Syriza ile bilinen bir kontağı olmayan Kasselakis’in Amerikan finans kapitalinin en öne çıkan kurumu Goldman Sachs’ta çalışmış olması sert tenkitlere yol açıyor Kasselakis ayrıyeten Joe Biden’ın 2008 başkanlık ön seçim kampanyasında istekli olarak misyon yaptı
‘İNGİLİZCESİ VE FİNANS BİLGİSİYLE MİTSOTAKİS İLE REKABET EDECEK’
Kasselakis liderlik seçimi sırasında daha yeterli İngilizcesi finans ve işletme bilgisi nedeniyle Başbakanı Kyriakos Mitsotakis’i yenmek için daha yeterli bir pozisyonda olacağını ve Syriza’nın ABD’deki Demokratlar usulü büyük bir çadır partisi kurarak ABD formülünü mümkün olan en kısa müddette kopyalaması gerektiğini söyledi
İktidardaki Yeni Demokrasi partisinin temsilcileri kendisini tebrik ederken Syriza’nın artık daha gerçekçi bir yol izleyeceğini ve Kasselakis’in partiyi Syriza’nın son seçimde kaybettiği yere hakikat merkeze taşıyacağını söylediler
Babası da bir armatör olan Kasselakis adeta paraşütle inerek Syriza’nın liderliğine oturuverdi Yoksa 38 yaşındaki avukat Aşçıoğlu’nun liderliğine kesin gözüyle bakılıyordu 35 yaşındaki Girit kökenli Kasselakis klâsik Syriza seçmenine ya da genel olarak Yunan soluna uygun bir önder değil PASOK’lu sosyalistlere nazaran fazla kentli KKE komünistlerine nazaran ise fazla liberal ve Syriza için de büsbütün çok çağdaş bir siyasetçi olarak yorumlanıyor
AFETLER ÜLKEYİ MAHVETTİ LAKİN İKTİSAT DÜZGÜN YOLDA SEBZE MEYVE FİYATLARI ÇOK YÜKSEK
Yunanistan’da Ağustos ayında Dedeağaç bölgesinde 13 gün süren Yunanistan’ın son 20 yılda yaşadığı en büyük orman yangınında 826 bin dönümden fazla alan yandı 21 kişi öldü Akabinde Eylül ayında Tesalya bölgesini etkileyen seller Volos Pilio Larisa ve Farsala üzere yerleşim yerlerinde önemli hasara yol açtı 17 kişi ömrünü kaybetti
Doğal afetlere rağmen Yunan iktisadı canlılığını sürdürüyor Ülkede gayrisafi yurtiçi hasıla GSYİH yılın ikinci çeyreğinde daha evvelki dört çeyrek yılın en yüksek büyümesini göstererek yüzde 1 3 büyüdü
Eylül prestijiyle yüzde 2 4 ile Euro bölgesindeki en düşük üçüncü enflasyon kaydedildi Lakin ülkede besin fiyatları hala çok yüksek Bilhassa zerzevat fiyatları domatesin kilosu 2 5 karpuz 1 taze fasulye 5 patlıcan 2 Euro Zerzevat fiyatlarında yıllık artış yüzde 17 5 meyvede yüzde 11
MANZARA ÇOK BERBATTI OTOBANI YANMIŞ ODUN KOKUSU KAPLADI
Geçen hafta oraları gördük Çok berbattı her yer yanmış siyah ağaç gövdesi kaplı zeytinlikler de yanmış hepsi sararmış New York’tan daha büyük bir alan yanmış
İpsala’dan Yunanistan’a girdikten kısa bir mühlet sonra yanmış ormanlar başlıyor Dedeağaç’ın girişinde ve çıkışında devam ediyor Neredeyse Gümülcine’ye kadar Biz yoldayken hafif bir yağmur yağdı feci bir yanmış odun kokusu kapladı ortalığı Yangın otobanı atlayıp devam etmiş Esasen bir mühlet İpsala hudut kapısı ve otoban kapatılmıştı
Doğal afetlere rağmen Yunan iktisadı canlılığını sürdürüyor Ülkede gayrisafi yurtiçi hasıla GSYİH yılın ikinci çeyreğinde daha evvelki dört çeyrek yılın en yüksek büyümesini göstererek yüzde 1 3 büyüdü
MOODY S NOTU İKİ BASAMAK BİRDEN ARTIRDI ‘DIŞ ŞOKLARA KARŞI HASSAS’ DEDİ
Bu ortada kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s Yunanistan’ın kredi notunu iki kademe birden yükselterek Ba3’ten Ba1’e çıkardı Bu epeydir beklenen bir gelişmeydi Lakin bu not ülkenin tahvillerine yatırım yapılabilmesini sağlayacak düzeyin bir adım gerisinde
Siyasi istikrara değinen Moody’s kamu maliyesinin bankacılık sisteminin güzelleştiğini bildirdi Moody’s Yunan hükümetinin ıslahat uygulaması konusundaki kararlılığını güvenilir ve güçlü olarak gördüğünü belirtti
Ancak Moody’s turizm ve denizcilik üzere kilit kesimlerin büyüklüğü ve kıymeti göz önüne alındığında iktisadın dış şoklara karşı hassas olduğu konusunda uyardı
AVRUPA DA YÜKSEK ENFLASYON DEVRİNİN SONU MU
Avrupa’da enflasyon düşmeye başladı Eylül ayında Euro bölgesinde enflasyon yüzde 4 3 ile son iki yılın en düşük düzeyine indi Ağustos’ta yüzde 5 2’ydi Avrupa Merkez Bankası’nın ECB faiz artırımlarının tesiriyle düşmeye başlayan enflasyon Ukrayna savaşının başlangıcından evvelki en düşük düzeye geldi
Avrupa’nın en büyük iktisadı Almanya’da yıllık enflasyon yüzde 4 3’e geriledi Ağustos’ta yüzde 6 4’tü Bu keskin düşüşte baz tesirinin de katkısı var
Fransa’da enflasyon yüzde 5 6’ya düşerken İtalya’da yüzde 5 7’ye yükseldi Bu yıl Avrupa’nın en düşük enflasyon oranına sahip olan İspanya’da ise artan elektrik ve akaryakıt maliyetleri nedeniyle üst üste üçüncü ayda da artarak Eylül ayında yüzde 3 2’ye oldu
ABD’DE ARABA ÇALIŞANLARI GREVİ BÜYÜYOR
ABD’deki araba emekçileri grevi genişliyor Birleşik Otomotiv Personelleri UAW sendikası grevin üçüncü haftasında Ford ve General Motors fabrikalarında 7 bin çalışanın daha greve gideceğini söyledi Stellantis’te Chrysler önemli ilerleme sağlandığından ötürü sendika yeni bir teklif yaptı grevde genişlemeye dahil olmadı
Sendika öteki taleplerin yanı sıra dört yıl içinde fiyatlarda yaklaşık yüzde 36 artış ve yeni işe alınanlara daha düşük fiyat ve daha az toplumsal haklar sağlayan uygulamalara son verilmesini talep ediyor
Şirketler yüzde 20’lik bir maaş artışı ve öteki ödünlerle önerdiler
ABD İKTİSADINA İKİ DEĞERLİ TEHDİT YÜKSEK FAİZ VE ARTAN PETROL FİYATLARI
Yüksek faiz oranları ve petrol ve akaryakıt fiyatlarındaki artış Amerikan iktisadını zorluyor
Hem yüksek faiz oranları hem de güç fiyatlarının tırmanması tüketiciler için tatsız birden fazla yatırımcı için itici ve iktisat için tehlikeli olan makus bir karışım olarak tanımlanıyor
ABD Hazine tahvil getirilerinin son on yılların en yüksek düzeyine yükselmesi tüketiciler ve işletmeler için maliyetleri artırırken Wall Street’i de sarstı Merkez Bankası’nın FED sakinliğe neden olmadan enflasyonu bastırma gayretlerini karmaşık hale getirdi
Aynı vakitte Rusya’nın Ukrayna ile savaşının başlarında 2022’de ulaştığı doruklardan düşen petrol fiyatları tekrar yükselişe geçti Varil başına 95 doların üzerinde seyrediyor ABD’de ortalama akaryakıt fiyatı galon başına 3 80 doların üzerine çıktı Tüketicilerin alarma geçmesini ve siyasi sarsıntıları tetikleyen galon başına 4 dolar hududuna yaklaştı
Uzmanlar bu gelişmelere ABD şirketlerinin dış ülkelerdeki kârlarını baskılayan güçlü dolar da eklediğinde ekonominin başa çıkması çok sıkıntı olan bir üçlüyle karşı karşıya kalıyor yorumunu yapıyorlar
Diğer yandan birtakım uzmanlar ABD devlet borçlarının alınıp satıldığı global finans sisteminin temeli olan 25 trilyon dolarlık ABD Hazine tahvili piyasasının giderek dev bir kumarhaneye benzemeye başladığını savunuyor
Piyasanın onlarca yıldır işlediği klasik düzeneklerden vazgeçilirken hedge fonları ve onların son derece spekülatif ve riskli operasyonlarının piyasaya giderek daha fazla hakim olması korku yaratıyor
BORSALAR DÜŞÜŞTE PETROL EYLÜL DE YÜZDE 12 YÜKSELDİ
Wall Street berbat bir Eylül ayını ve üçüncü çeyreği geride bıraktı Son dakika muahedesiyle önüne geçilen hükümetin kapanması tehdidi ve özelikle tahvil faizlerinin onlarca yılın en yüksek düzeyine çıkması piyasa üzerinde baskı oluşturuyor
Dow Jones endeksi Eylül ayını yüzde 3 2 üçüncü çeyreği ise yüzde 2 4 düşüşle S P 500 ayı yüzde 4 8 ve çeyreği yüzde 3 5 düşüşle tamamladı Nasdaq Eylül ayında yüzde 4 9 kayıp yaşadı ve çeyrekte yüzde 2 9 düştü
Petrol fiyatları arz cephesindeki sıkılaşmaların tesiriyle Eylül ayında yüzde 12 üçüncü çeyrekte yüzde 29 yükseldi Batı Teksas petrolünün varili 91 dolardan haftayı kapattı Gözler 4 Ekim’deki OPEC toplantısına çevrilmiş durumda ve dördüncü çeyrekte petrol arzında daha fazla kasvet bekleniyor
BU HAFTA NELER OLACAK
Bu hafta kıymetli datalar var ABD’de tarım dışı istihdam dataları ve Lider Jeremy Powell ve kimi FED yetkililerinin konuşmaları değer kazanıyor İş başlangıçları hizmetler ve imalat satın alma yöneticileri endeksleri dış ticaret dataları ve fabrika siparişleri üzere başka kıymetli datalar var
Ayrıca Türkiye ile Endonezya İsviçre Güney Kore ve Filipinler’deki enflasyon oranları Avustralya Yeni Zelanda ve Hindistan’daki faiz kararları da yakından takip edilecek Euro bölgesinde işsizlik oranı ve Almanya’daki fabrika siparişleri de takip edilecek ECB Lideri Christine Lagarde nin konuşması da önemli
