Dilawer Zeraq
Kurd di warên ziman û çanda kurdî de hem bi awayekî saziyî hem Anadolu Yakası Escort jî kesaneyî sekneke berxwedanê û hewleke bipêşxistinê didin der Mesken derav hem ji hêla xuyanga derveyî ve hem ji ya hundirî ve li dar e Ji bo ku hêmanên nimîner Kadıköy Escort yên netewebûna kurdan bi awayekî hundirî û naverokî neguherin yanî ji bo ku kiras kakil û kana heyî bê parastin endamên vî zimanî ji hêla hişî ve ketine nav hewldan istanbul Escort û berxwedanê da ku karibin pêşî li derbên tunekirinê yên pirhêlî bigirin Ew derb derbên serdestê mêtinger yên asîmîleker in û misêwa li ziman û çanda kurdî didin
Herçî hewldan û berxwedan e hişê çandî û zimanî yên kurdan bi du rengan in
1 hişê kevneşopparêz
2 hişê modern î parêz
Digel vê têkoşîneke sergirtî û binavnekirî heye di navbera her du hişên kurdî de Helbet konut têkoşîn têkoşîneke heq e û qet rê nade tirs û bertirsiya talûkeya qelsketinê Berevajiya wê konut têkoşîn di hundirê xwe de û her wisa di bingeha xwe de her du aliyan xurttir dike
Ger em bipirsin û bêjin gelo ew her du reng hiş ji ber çi û li ser kîjan naverokê têdikoşin em ê ji bo bersivê bi kurtayî be jî hewla pênasekirinê bidin da ku sedem û naverok bi xwe xwe bidin der
Hişê kevneşopparêz li ser zimanê devkî dimîne û xwe nade ber veguherandin nûkirin û berfirehkirina zanîna ku bi hezaran salan in bi rêya çalakiyên çandî û bi rêya zimanê devkî ketiye ser hev û bi navê ‘folklor zargotin bûye yek ji hêmana sereke ya netewebûna kurdan Her wiha hişê kevneşopparêz hevpêwendiyeke ”hestyarî û li ser dil” bi agahî û zanîna çanda devkî re datîne 1 û kurdbûna xwe pê re dike yek Digel vê ”xwepêreyekkirin”ê dixwaze bi avaniya xwe ya ”xwevegirtî û hişkebawer” 2 û bi rêya nivîsê têkiliyekê saz bike bi moderniya çandî û zimanî re Lê belê hişê kevneşopparêz çendî hewl bide jî nikare pêwendiyeke durist û xweşikî bi nivîsê re dayne Ji ber ku di hevpêwendiya li ser hestyariyê hatî danîn de hevkêşa civakê û danûstendina di navbera mirovan de heyî tu carî xera nabe Sedem jî mesken e beşek ji agahî û zanîna devkî ji teğe hafizeyê diçe an jî tê jibîrkirin û bandora ziman û zanînê jî bi vê ”jibîrçûn”ê ji hêza xwe dikeve û agahî û zanîna borîrojê deriye di ”kêliya têdeyî” de û her tim ”wekî xwe” dimîne Mesken ”wekîxweman” dike ku zanîn cilde li ba kesan bimîne û ” tiştê tê zanîn û kesê dizane ji hev ne cuda bin ” Ji ber hindê ye em tim dibêjin ”pîrika min di got kalikê min di got” û hwd
Hişê modern î parêz digel ku gelek caran bi helwesteke pragmatîst pişta xwe dide kevneşopê û jê dixwe jî tu carî pê ve namîne û li ser ”aqil û mentîqê” hevpêwendî bi agahî û zanîna borîrojê re datîne pê çalakiya îrorojê diyar dike û bi wê çalakiyê jî pîlana siberojê amade dike Loma jî hevkêşa di nav civakê û ya di navbera kesan de heyî her tim li ber jihevketinê ye û berê vê jihevketinê jî her tim ber bi guherîn û veavabûnê ve ye Guherîna dikeve behsê dîsa bi piştevaniya çanda devkî pêk tê ku zimanê modern î parêz bi gelemperî li ser ”têgih dar î”yê ava ye û têgih bi agahiya çandî ya di nava zimên de heyî tê avakirin bi zanînê tê bikakilkirin bi hişê modern î parêz tê likarxistin û bi bikaranînê jî deqbend kontekst û çarçove li xwe zêde û fireh dike
Bi taybetî di warê zimanê nivîskî û di biwara wêjeya çağdaş de hişê modern î parêz pêbendiyên herêmî û cudatiyên devokî di biwareke hêmayî de tîne cem hev wan li hev dibanîne û di çarçoveya vê lihevbanandinê de wan ji qalibê wan dixîne û digel kakil û naverokên wan yên çandî naverokên dîtir û yên nû tev li wan dike Loma jî wêjeya çağdaş û zimanê wê yê ku xwe ji rengê borîrojê aza d kiriye dikare bi roleke girîng û mezin rabe di hilberandin û afirandina zanavên identity çandî û neteweyî de
Der heqê vê hilberandin û afirandina zanavên çandî û neteweyî de em dikarin neteweya yewnan û ya cihûyan wekî mînak nîşan bidin Di qonaxên xweavakirinê ya wan neteweyan de ”têkoşînek çêbûye di navbera kevneşopparêz û modern î parêzan de û wekî dongiya vê têkoşînê di cihûyan de kevneşopparêz di yewnanan de jî modern î parêz bi ser ketine ” 3
Helbet heman têkoşîn di nava kurdên li bakur û di navbera kevneşopparêzan û modern î parêzan de jî heye û konut yek bi taybetî di qada medayaya civakî û di biwara berhemên wêjeyî de bi awayekî aşkere dide der Tevî ku bi gelek awayan mînakên wê hene jî em dikarin mînaka li ser wate û deqbendên peyvan wekî mînak bêjin
a Gava kesekî li ser hişê kevneşopparêz li ser wateya peyvekê dîtina xwe dibêje her û her li ser hînbûna xwe ya ”dayînî” 4 hişkebaweriyekê dide der û zû bi zû nikare wateyên pêreyî û mecazî yên ji herêmên dîtir qebûl û wekî rastiyên dîtir qebûl bike Sedema vê yekê jî awayê pêbendiya wî kesî ya bi zimên re ye ku li ser hestyariyê li dar e
b Gava kesekî li ser hişê modern î parêz bi taybetî di nivîsê de leqayî wateyên dîtir yên peyvan tê tavilê dikeve nav meraqa xwe ya hînbûnê pêşî di hişê xwe de wateyên ku leqayî wan bûye ji hev dike û paşê jî wê peyvê di hiş û bîra xwe de wekî peyveke pirwate pirdeqbend û pirmecaz qeyd dike û hem nivîsa ku wê peyvê jê hîn bûye hem jî hiş û bîra xwe dike kana wê peyvê
Di qonaxên avabûna neteweyan de gelek caran têkoşînên bi vî rengî çêbûne Dongiya têkoşînên bi vî rengî her tim bi dongiya têkoşîna neteweyî ve daye der Ji ber hindê wê li ba kurdan jî têkoşîna di navbera kevneşopparêz û modern î parêzan de heyî wê bi dongiya têkoşîna neteweyî ve bide der
Binêr
1 Havelock Eric A Raguhêzer Ong J Walter 2003 Kelamlı ve Yazılı Kültür Stenbol Metis Yayınları çev Sema Postacıoğlu Banon 62
2 xwevegirtî hişkebawer a kesê xwe ji bandora derve re girtiye b kesê di raman û baweriya xwe de hişk û mihafizekar e
3 Jusdanis Greogry 1998 Gecikmiş Çağdaşlık ve Estetik Kültür Stenbol Metis Yayınları çev Tuncay Birkan 64
4 dayînî a tiştê ku bi awayekî zikmakî ji kesekî hatî hînkirin girtin b tiştê ku ji dayikê hatî hînkirin girtin
